چگونگی بازنمایی آسیب‌های اجتماعی کودکان و نوجوانان در مستندهای اجتماعی پس از انقلاب اسلامی ایران

در این مقاله 10 مستند اجتماعی پس از انقلاب اسلامی ایران با اتخاذ رویکردی جامعه شناختی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته­اند. هدف از این تحلیل فهمیدن دو مطلب است: اول بررسی این نکته که مسائل و آسیب­های اجتماعی کودکان و نوجوانان در مستندهای اجتماعی پس از انقلاب چگونه بازنمایی شده‌اند، دوم این که در فیلم‌های مورد بررسی از بین چهار نهاد خانواده، دولت، مدرسه و وسایل ارتباط جمعی کدام یک بیشتر به عنوان مقصر اصلی در پیدایش آسیب­های اجتماعی کودکان و نوجوانان شناخته شده­اند؟ چارچوب نظری مقاله متأثر از تقسیم‌بندی جان هاگان در مورد مسائل اجتماعی است، فیلم­ها با سه رویکرد کارکردگرایی، تضاد و کنش متقابل نمادین با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی مورد تحلیل قرار گرفته­اند. نتایج تحقیق بدین گونه بود که مستندهای اجتماعی ساخته شده در سال­های اولیه انقلاب به دلیل باز بودن فضای سیاسی و اجتماعی کشور با استفاده از رویکرد تضاد به بازنمایی آسیب­های اجتماعی پرداخته­اند، یعنی بیش از هر چیز تضاد طبقاتی موجود در جامعه به عنوان عامل پیدایش مسائل اجتماعی کودکان و نوجوانان مطرح شده است. با گذشت زمان یعنی در دهه هفتاد و هشتاد شاهد تغییر رویکرد مستند سازان هستیم و فیلم­ها با رویکرد کارکردگرایی و در مواردی کنش متقابل نمادین به بررسی آسیب­های اجتماعی پرداخته­اند، یعنی مواردی همچون فقر اقتصادی، عدم کنترل و نظارت خانواده­ها، همنشینی با دوستان و غیره به عنوان عوامل مؤثر در پیدایش آسیب‌های اجتماعی مطرح می­شوند. همچنین خانواده بیش از هر نهاد دیگری در فیلم­های مورد بررسی به عنوان عامل اصلی پیدایش آسیب­های اجتماعی معرفی شده است.